by * Agroforestry Systems (SAFs) - Hệ thống Nông lâm kết hợp
Thảm lá mục, sự khởi đầu
Thảm lá mục là lớp lá và cành cây rơi xuống mặt đất trong các khu rừng, giúp che phủ mặt đất và cung cấp thức ăn cho hệ sinh vật của đất.
Chúng ta cần phải chứng thực tầm quan trọng của thảm lá mục đối với năng suất tự nhiên của hệ thống vườn rừng, với việc thẩm thấu và dự trữ nước mưa, với các sự sống vận hành trong lòng đất, và với việc chống xói mòn. Để có thể che phủ 1ha đất với độ dày của thảm lá mục là 10cm, một con số nghe có vẻ rất nhỏ, sẽ cần đến 10,000m2 (1ha) x 0.1m=1,000m3 lá hoặc cành cây/ha, hoặc có thể hình dung là 100 xe tải chở 10m3 lá mục/xe. Với số lượng lá như vậy, sẽ không có gì khó hiểu khi việc chuyên chở các vật liệu hữu cơ từ nơi khác đến để che phủ cho vườn là điều gần như không thể làm được.
Do đó, việc tạo thảm lá mục là vô cùng quan trọng cho dù khu vực vườn rừng ban đầu chỉ là đồi trọc. Đối với các đồi trọc, trong những ngày khô nóng, gió sẽ làm lá cây khô héo, dẫn đến nhu cầu hút nước của cây từ lòng đất tăng lên. Nhưng nếu không có vật liệu che phủ, đất sẽ không thể trữ nước, và cây cối sẽ phải đóng các lỗ khí và dừng quá trình quang hợp.
Trong trường hợp này, các loài cỏ có thể phát triển khá tốt vì cho dù trong điều kiện bán mở thì các lỗ khí của chúng vẫn hút đủ lượng khí CO2 để thực hiện quá trình quang hợp, và tập trung cung cấp CO2 cho sự phát triển của một bộ phận cấu tạo đặc biệt có chức năng bán mở này. Cấu tạo đó là hình thái của các bẹ lá ôm lấy thân cây chính bên trong. Một sự chuyên biệt hóa khác để có thể tồn tại trong các đồi trọc là sản xuất ra các vật liệu hữu cơ có hàm lượng N thấp và chứa nhiều hợp chất phân hủy chậm. Do đó, nếu lá và cành cây khan hiếm, thì cỏ khi được kiểm soát tốt có thể đóng góp đáng kể cho thảm lá mục và vật liệu hữu cơ cho cấu trúc đất.
Ngoài ra, việc bổ sung thêm các loại cây keo đậu cũng quan trọng nhằm cân bằng lượng Cacbon và Nito trong đất, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển hóa chất dinh dưỡng cung cấp cho cây, cùng với quá trình tích lũy Cacbon, thảm lá mục, vật liệu hữu cơ và đất mùn.
“Tất cả các loại cây mà tôi có ở đây như bạch đàn, đậu triều, chuối, việt quất, đậu anh đào, là nhằm cung cấp vật liệu che phủ cho các luống trồng. Cứ mỗi hai luống trồng sẽ có một hàng các loại cây trên” (Seated Zacchaeus and multilier agent)
“Ở đây tôi trồng xen kẽ, cứ cách 4m sẽ có một hàng cây và rau màu trồng chung với nhau, và tại những điểm giao nhau, tôi để cỏ mọc tự nhiên, thuận tiện cắt phủ lên các luống trồng.
Diện tích trồng cần có để cung cấp đủ lượng vật liệu hữu cơ cần thiết
Trước khi bắt đầu trồng hệ thống vườn rừng, ta cần có nền tảng là một bản thiết kế chi tiết cách thu thập và quản lí vật liệu hữu cơ che phủ, đảm bảo rằng đất trồng được che phủ một cách bền vững ngay từ bước đầu tiên.
Để có thể giữ cho mặt đất được che phủ trong những năm đầu hình thành vườn rừng, bản kế hoạch vật liệu che phủ sẽ khiến cho công việc của người thực hiện đơn giản hơn và giảm chi phí sản xuất, bằng cách tận dụng các khoảng trống giữa các luống trồng để trồng cỏ và phân xanh cho thảm mục, còn các luống trồng được dùng cho sản xuất hoa màu.
Độ rộng của các hàng trồng cây phân xanh và cỏ phải được tính toán hiệu quả để đảm bảo không cần phải nhổ cỏ thừa, với một nửa lượng vật liệu hữu cơ được giữ lại trên chính các hàng này nhằm che phủ lại cho chính chúng. Các hàng trồng cây phân xanh cũng cần được cung cấp phân bón, bột đá và phân chuồng khi cần thiết. Chi phí trồng và chăm sóc các loại cỏ và cây cho vật liệu hữu cơ này có thể được chi trả thông qua việc trồng các cây hoa màu.
Chúng ta cần đánh giá xem liệu có các loại vật liệu hữu cơ hiệu quả nào đang có sẵn trong khu vực để bắt đầu trồng chung với các luống trồng trong cùng một năm. Trong trường hợp này, để tránh trường hợp thiếu vật liệu hữu cơ, cách hữu hiệu nhất thường là ta sẽ bắt đầu trồng các luống trồng dài gấp đôi so với năm tiếp theo, kết hợp các cây cho vật liệu hữu cơ với cây hoa màu chính trên toàn bộ diện tích này. Sau đó, chúng ta trồng cỏ giữa các lối đi và khi chúng đã bắt đầu sinh trưởng tốt, ta làm thêm một luống trồng nữa ở chính giữa khoảng cách hai luống trồng ban đầu. Ví dụ, nếu ta dự tính rằng khoảng cách giữa các luống trồng trong điều kiện đã có cỏ phát triển tốt và cho năng suất hoa màu cao nhất là 6.4m, thì tại thời điểm bắt đầu ta cần bắt đầu với các luống cách nhau 12.8m.
Một khi chúng ta đã có thảm cỏ năng suất cao, được chăm sóc tốt và có điều kiện phát triển thuận lợi, chúng ta cần tính toán lượng sinh khối từ cỏ cao hơn 3 đến 4 lần so với lượng mà ta cần để che phủ, tuy nhiên đây cũng chỉ là những con số tham khảo ban đầu. Tiếp tục quá trình hình thành vườn rừng vẫn là mục tiêu quan trọng nhất.
Việc vận chuyển cỏ từ bên ngoài vào hệ thống vườn rừng luôn tốn chi phí hơn nhiều lần và ít hiệu quả hơn so với việc thiết kế cho vườn rừng tự sản xuất ra cỏ cho chính nó. Do đó, qua quá trình tích lũy kinh nghiệm làm nông lâm kết hợp, con người đã nhận ra rằng thay vì trồng cây dày đặc thì mở rộng các dải trồng cỏ sẽ mang lại nhiều lợi ích hơn.
Nếu chúng ta để cho các đám cỏ mọc vượt quá mức sinh trưởng và bắt đầu già đi, năng suất che phủ sẽ giảm xuống rất nhanh, khiến ta nghĩ rằng cần phải tăng diện tích giữa các luống trồng để có thêm diện tích trồng cỏ. Tuy nhiên, thực tế là chúng ta không nên để cho cỏ mọc quá ngưỡng, vì khi đó, quá trình phát triển của các cây hoa màu cũng sẽ bị ảnh hưởng, vì sự truyền đạt thông tin từ các cây già héo úa vàng thay vì sự xanh tươi và sinh sôi nảy lộc.
Khi đã vượt quá ngưỡng sinh trưởng, các vật liệu hữu cơ sẽ trở nên khó phân hủy và làm chậm quá trình giải phóng nguồn năng lượng cung cấp cho hệ vi sinh vật trong đất làm nhiệm vụ giữ đất mát mẻ, ẩm và giàu dinh dưỡng cho cây trồng.
Việc tăng diện tích trồng cỏ đồng nghĩa rằng khoảng cách giữa các luống trồng tăng lên, và giữa các cây thân gỗ với cây chuối, thứ sẽ là nguồn cung cấp vật liệu hữu cơ chủ yếu cho hệ thống vườn rừng trong tương lai. Điều đó cũng đồng nghĩa rằng chúng ta phải cắt cỏ thường xuyên hơn để cỏ không bao giờ sinh trưởng quá ngưỡng. Do đó, việc xác định diện tích và khối lượng cỏ phù hợp sẽ phụ thuộc vào điều kiện và nhu cầu của mỗi dự án khác nhau.
Lựa chọn đúng loại cỏ để che phủ đất
Tại Mario Lago, chúng tôi tìm thấy rất nhiều loại cỏ mọc tự nhiên. Chúng cho năng suất cao, khả năng phục hồi tốt và có thể cung cấp lượng lớn vật liệu che phủ cho các luống trồng. Chúng chỉ mọc tự nhiên trên các khu đất màu mỡ. Tuy nhiên, khi chúng tôi thay thế bằng cỏ sả lá lớn (Momcasa grass), trồng dày đặc dựa theo kĩ thuật khuyên dùng cho trồng cỏ, thì năng suất trên cùng một diện tích trồng gần như tăng gấp đôi, giảm phân nửa bề rộng của dải đất mà chúng ta cần dùng cho việc sản xuất vật liệu che phủ hữu cơ. Điều này mang lại rất nhiều lợi ích, một trong số đó là giảm công sức chăm sóc. Mặc dù vậy, việc sử dụng các loại cỏ bản địa cũng đã được chứng minh là một sự lựa chọn tuyệt vời cho năm đầu tiên và một vài năm tiếp theo. Và cũng cần nhớ rằng, cỏ sả lá lớn đòi hỏi rất nhiều chất dinh dưỡng. Trong trường hợp đất trồng bạc màu, các loại cỏ khác như cỏ voi (Napier grass) sẽ cho sản lượng cao hơn.
Chúng tôi đã sử dụng cỏ ghi nê (Coloniao) và cỏ sả lá lớn (Mombasa) và cho kết quả tốt tại vùng Ribeirao Preto và Cooperafloresta, nhưng chúng tôi cũng nghi ngại rằng chúng sẽ không thích nghi tốt với khí hậu lạnh của vùng Contestato. Tuy nhiên, chúng tôi đã đọc về bản nghiên cứu của IAPAR ( Parana Aronomy Institute) tại thành phố Lapa, trong các loại cỏ được thử nghiệm, cỏ sả lá lớn là loại cho sinh khối hiệu quả nhất. Chúng tôi cũng đã từng trồng cỏ voi, tuy nhiên để có được một lượng lớn cây giống cỏ voi là khá đắt và khó khăn, thay vào đó trồng cỏ sả lá lớn từ hạt với một chiếc máy gieo hạt trên diện tích 35ha là một p.hương án kinh tế hơn. Mặt khác, trong trường hợp cỏ voi phát triển quá ngưỡng sinh trưởng, hậu quả sẽ nặng nề hơn và phải nhổ cỏ mọc lan vào luống trồng cây hoa màu. Tuy nhiên, không có một kết luận tuyệt đối trong việc đánh giá loại cỏ nào tốt hơn loại nào, do cả hai loại cỏ đều được kiểm soát chặt chẽ và cho kết quả tốt. Việc sử dụng các biện pháp hỗ trợ như châu châu ăn cỏ cũng giúp phòng tránh nhựa cỏ voi.
Tại vùng khí hậu lạnh Contesting Settlement, chúng tôi cũng nhận thấy nhu cầu trồng các loại cây cho phân xanh mùa đông. Việc trồng các loại cây này đã cho kết quả rất thành công, chỉ cần thả hạt giống cỏ chi đậu răng ngựa rồi cắt phần cỏ sả lá lớn với một chiếc xe cắt cỏ. Những hạt giống cỏ chi đậu răng ngựa sẽ phát triển một cách tự nhiên trong nhiều năm tiếp theo. Bằng cách này, những cây chi đậu răng ngựa cung cấp sinh khối hữu cơ trong thời gian cỏ sả lá lớn nghỉ đông, và giúp bảo vệ những cây cỏ sả khỏi sương giá, thúc đầy chúng mọc lại vào mùa xuân. Vào đầu mùa xuân, cả hai loại cây sẽ che phủ tất cả các luống trồng và cỏ sả sẽ mọc rất mạnh mẽ.
Công dụng của cây chuối trong việc hình thành Serrapilheira
Chuối có lẽ là loại cây điển hình nhất trong hệ thống đa dạng sinh học. Tại những khu vực như bờ sông sát chân núi, những cơn gió thổi qua khiến cho thảm thực vật đổi mới liên tục, việc sản xuất vật liệu hữu cơ là rất tiềm năng. Kết quả là, sự hoạt động của các loài tạo phân bón cho đất và sự phát triển tự nhiên của hệ đa dạng sinh học tăng lên. Cũng tại những nơi này, các cây chuối sinh trưởng tự nhiên tự nhân giống nhờ vào các cơn lũ định kì phân tán các cây con của nó.
Thân cây chuối được tạo hình nhờ vào các cuống lá giàu nitơ, khoáng chất và nước. Thật vô cùng mãn nguyện khi tìm hiểu về cách mà chuối và đặc biệt là thân chuối đóng góp vào cho mùa vụ của chúng ta. Khi chúng ta bắt đầu một chu kỳ trồng mới của cây hàng năm, điều quan trọng là phải loại bỏ tất cả các thân cây chuối khỏi các cụm chuối, hy sinh sản lượng chuối cho cây hoa màu và chỉ để lại hai hoặc ba mầm cây non tốt nhất.
Nếu các thân chuối được để nguyên trên mặt đất đất, chúng sẽ trở thành những cái tổ lí tưởng cho cuộc xâm lăng của sùng đất, một loại bệnh dịch đáng sợ. Thay vào đó, các thân cây chuối cần phải được chẻ đôi và mặt chẻ đặt hướng xuống dưới để nhanh chóng bị phân hủy nhờ vào các vi sinh vật trong đất. Bằng cách này, chúng đóng vai trò bẫy brat vì brat đẻ trứng vào thân chuối rồi biến thành ấu trùng, nhưng ấu trùng không có thời gian để biến thành bọ cánh cứng và do đó chúng sẽ chết.
Một lợi ích tuyệt vời khác là khi thân chuối được chẻ ra và tiếp xúc với mặt đất, chúng sẽ tạo ra nguồn phân bón tốt hơn, giữ cho đất ẩm ướt và ngăn ngừa cỏ dại. Lá chuối cũng cần được cắt nhỏ rải lên đất, bởi vì nếu chúng ta để nguyên một chiếc lá phủ lên đất, nó sẽ giống như một cái ô ngăn không cần thiết, làm khô phần đất bên dưới.
Từ trên xuống dưới trong bức ảnh đầu tiên, một phần thân cây chuối bị cắt một nửa theo chiều dọc để nó được trải ra làm giường trên mặt đất tốt hơn. Trong các bức ảnh sau đây, được áp dụng theo những cách khác nhau, để che và bảo vệ đất khỏi cây trồng, rau và vườn cây.
Đổi mới và thúc đẩy sự sống
Điều cần thiết là phải học được tầm quan trọng của việc giữ cho hệ thống vườn rừng hoạt động ở mức tối đa với tất cả các cây thường xanh, luôn xanh, luôn cách xa giai đoạn lão hóa, luôn truyền tín hiệu về sức sống và sự phát triển đến các sinh vật khác trong cộng đồng vườn rừng.
Thật dễ dàng để xác minh tác động tiêu cực của việc để cỏ phát triển quá ngưỡng sinh trưởng. Khi điều này xảy ra, gần như toàn bộ hệ thống vườn phát triển chậm hơn. Ngược lại, cây trồng hàng năm và cây trồng khác cho phản ứng tích cực khi chúng tôi cắt cỏ ngay trước khi chúng bắt đầu già đi và đem chúng đi che phủ các luống rau hoặc trong các dải của cây hàng năm.
"Ngoài cây chuối, đào đậu và bạch đàn cũng tạo ra rất nhiều vật liệu hữu cơ. Lá và gỗ phủ trên mặt đất giải phóng khí nitơ và mang đến tiến bộ tuyệt vời trong hệ thống phân bón hữu cơ. Làm việc với trái đất thật là tuyệt vời. "(Clailton)
Điều quan trọng là phải quản lý toàn bộ hệ thống để mọi thứ bắt đầu mọc lên cùng nhau, nhằm ngăn sự ảnh hưởng từ những lớp cỏ già héo đến sự phát triển của các cây khác. Tôi cắt tỉa những cây bạch đàn 3 đến 4 lần một năm, tôi cắt phần ngọn luôn ở cùng độ cao và phần lá và cành được dùng phủ lên luống trồng, bằng cách này, trong số nhiều loại cây khác nhau và không giống như trong môi trường độc canh, những cây bạch đàn như người đồng đội mang đủ nước đến cho hệ thống của tôi "(Paraguay, seated and multiplying agent)."
Trích trong Agroforesting the World Namaste do team Vườn rừng sinh thái - Permaculture biên dịch sang tiếng Việt
0 Comments: